درد قوس یا Arch Pain به مجموعه ی علایمی گفته میشود که در قوس کف پایی ایجاد میشود. وقتی فردی دچار درد در قوس کف پا میشود، معمولا دچار التهاب در بافت نرم این ناحیه از پا می باشد. قوس کف پا از یک باند قوی بافتی تشکیل شده که استخوان پاشنه را به انگشتان متصل میکند و نام آن غلاف کف پایی یا پلانتار فاشیا می باشد.

وجود و عملکرد صحیح این باند بافتی برای حفظ بیومکانیک درست پا و انتقال درست نیروی وزن از پاشنه به انگشتان الزامی است. زمانیکه این بافت تحریک شود و یا دچار التهاب گردد، حتی کوچکترین حرکتی در ناحیه پا میتواند بسیار دردناک بشود.

علل درد قوس کف پایی

فاشئیت پلانتار یا التهاب غلاف کف پایی: شایعترین علت درد قوس کف پایی، فاشئیت پلانتار می باشد. فاشئیت پلانتار حالتی است که در آن فیبر های باند کف پایی که پاشنه را به انگشتان متصل میکند، دچار التهاب میشوند. علایم فاشئیت پلانتار شامل درد صبحگاهی ( با اولین قدم ها) و درد بدنبال راه رفتن ها و یا ایستادن های طولانی می باشد. علت درد صبحگاهی این است که غلاف کف پایی طی شب و خواب جمع شده و سفت میشود. پس از بیدار شدن و قدم برداشتن، غلاف همچنان در حالت سفت قرار دارد و کششی که حین قدم برداشتن به آن وارد میشود ، منجر به تحریک آن میشود. علاوه بر آن این غلاف حین راه رفتن و ایستادن های طولانی به علت فشار وارده به آن دچار التهاب میگردد. درمان این حالت، انجام تمرینات کششی، استفاده از مدالیته های فیزیوتراپی، استفاده از داروهای ضد التهاب و همچنین استفاده از کفی داخل کفش می باشد.

شکستگی های استرسی استخوان: استخوان هایی که در قسمت میانی پا قرار دارند ( شامل استخوان های ناویکولار، کوبوئید و کُنی فرم) و استخوان های کف پایی همگی میتوانند به علت استفاده ی بیش از حد دچارشکستگی شوند.شکستگی های استرسی و ایجاد ترک در استخوان ها به خاطر فشار های مکرر و طولانی مدت و استفاده ی بیش از حد از استخوان ها به وجود می آیند. دردهای ناشی از شکستگی های استرسی، غالبا بدنبال افزایش فعالیت بدتر میشوند. برخلاف فاشئیت پلانتار که با شروع و تداوم فعالیت درد آن از بین میرود، درد ناشی از شکستگی استرسی، با تداوم فعالیت بدتر و بدتر میشود. وقتی استخوان دچار شکستگی استرسی میشود به استراحت نیاز دارد. در بسیاری از موارداستفاده از چکمه ها و بوت های مخصوص، منجر به از بین رفتن درد میشود ولی گاها در یک سری از موارد، برداشتن وزن از روی اسخوان باید کامل بوده و فرد شروع به استفاده از عصا کند. استفاده از سایر درمان های تکمیلی و بازگشت تدریجی تحت نظر نیز به تسریع بهبودی کمک میکند.

کشیدگی های لیگامانی: در هر پا، ما 26 استخوان داریم که همگی به هم توسط شبکه ای لیگامانها متصل هستند. این لیگامان ها ممکن است حین حرکات چرخشی غیرطبیعی در پا و یا فرود آمدن های غیر طبیعی روی پا ، دچار آسیب دیدگی بشوند. آسیب این لیگامانها غالبا به علت حرکات غیر طبیعی در پا رخ میدهد که سریعا نیز با ایجاد درد همراه است. همچنین در پا ممکن است ورم نیز ایجاد شود. اکثر آسیب دیدگی های لیگامانی با استراحت بهتر میشوند. بی حرکت کردن کامل پا در برخی موارد لازم است و استفاده از درمان های فیزیوتراپی نیز کمک کننده است. در موارد نادری نیز ممکن است شدت آسیب به حدی باشد که نیاز به انجم جراحی و ترمیم لیگامان آسیب دیده با جراحی باشد.

تاندینوپاتی ها: التهاب تاندون هایی که از ناحیه پا رد میشوند نیز میتواند منجر به ایجاد درد شود. دو تاندون مهمی که آسیب و التهاب آنها منجر به ایجاد درد قوس کف پایی میشود ، تاندون های عضلات تیبیالیس خلفی و عضلات پرونئال هستند. تاندون این عضلات از ساق پا شروع میشوند، از پشت قوزک پا عبور میکنند و وارد ناحیه ی کف پایی میشوند. هر دوی این تاندونها برای کنترل حرکات پا مهم و ضروری هستند و تشخیص اسیب دیگی آنها و تعیین درمان ، نیاز به معاینه و بررسی دارد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اکثر موارد درد های قوس کف پایی به علت مشکل جدی در این ناحیه نیستند. از بین آنها اما مواردی هست که باید حتما برای بررسی به پزشک مراجعه کنید. در صورت مشاهده هر کدام از موارد زیر لازم است برای بررسی به پزشک مراجعه کنید.

1. در صورتیکه قادر به راه رفتن و تحمل وزن، روی پای خود نیستید.

2. در صورتیکه علایم شما به تدریج بدتر میشود و با درمان های ساده بهبود نمی یابد.

3. در صورت وجود علایم عفونت (تب و لرز و وجود قرمزی در محل قوس کف پایی)

تشخیص علت درد قوس کف پایی را میتوان از طریق یک معاینه درست و با دقت شمل ارزیابی ساختار و لیگامان های پا،  شناسایی کرد. در صورت شک به پایداری یا ساختار پا میتوان از تست های تخصصی تز نیز استفاده کرد. انجام رادیوگرافی یا عکس ساده از پا، اطلاعات زیادی به پزشک یمیدهد و در صورت لزوم و در موارد خاص می توان از سی تی اسکن و ام آرآی نیز برای بررسی بیشتر و دقیقتر استفاده کرد.

درمان و پیشگیری

پایه درمان درد قوس کف پایی، برداشتن فشار از روی قوس کف پا و تلاش برای کنترل و برطرف کردن التهاب و تورم ناحیه استوار است. اقدامت اولیه ای که در این ارتباط توصیه میکنم ، شاما موارد زیر است:

استراحت: استراحت دادن به پایی که دچار درد قوس کف پایی است برای رفع التهاب ضروری است. در ابتدا با تعدیل و کاهش فعالیت ها و در ادمه و در صورت لزوم با استفاده از عصا این کار انجام میشود.

استفاده از یخ: استفاده از یخ، متناوبا روی محل درد به کاهش درد و التهاب ناحیه کمک میکند. استفاده از ice massage یا ماساژ با یخ در ناحیه ی درد نیز یکی از گزینه های مناسب در این ارتباط است.

داروهای ضد التهاب: استفاده از داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی یکی از درمان های موثر برای کنترل التهاب و در نتیجه در این ناحیه می باشد. قبل از شروع این داروها بهتر است با پزشک خود در این ارتباط صحبت کنید.

درمان های فیزیوتراپی: بسته به علت درد کف پایی شما، انواع مختلفی از مدالیته های فیزیوتراپی و اقدامات ورزشی درمانی میتواند به بهبود درد شما کمک کنند. پزشک یا فیزیوتراپیست شما پس از بررسی میتوانند بهترین درمان را برای شما انتخاب کنند.

تغییرات کفش: ایجاد تغییرات کوچکی در کفش، برای مثال استفاده از کفش هایی که حمایت بیشتری در ناحیه ی قوس کف پایی دارند میتواند بسیار در رفع علایم کمککننده باشد. در واقع پوشیدن کفش هایی که کلا حمایت بیشتری روی پا دارند برای رفع این مسئله الزامی اشت.

زمانیکه با این اقدامات، درد ناحیه کنترل شد، لازم است که از عدم عود مدد علایم نیز مطمئن شویم. تغییر در کفش و استفاده همیشگی از کفشهای دارای ناحیهی مشخص برای حمایت از قوس کف پایی یکی از این اقدامات اشت. علاوه بر آن بازگشت تدریجی و نه ناگهانی به سطح قبلی فعالیت بدنبال رفع درد و علایم نیز الزامی است.

در کل میخواهم بدانید که درد قوس کف پایی، علامت شایعی است وعلل مشخصی نیز دارد. خوشبختانه اکثر مردم با رعایت موارد فوق بسیار سریع از این درد خلاص میشوند. در مواردیکه درد ها ماهیت مزمن پیدا کرده اند و یا به درمان های روتین و ساده پاسخ نمیدهند، باید همیشه علل جدی تر را مد نظر داشت و مشاوره و بررسی مجدد الزامی است.و نکته ی نهایی اینکه، کنترل فشار و تغییرات لازم در کفش و میزان فعالیت برای مراقبت از قوس کف پایی و عدم عود علایم را همیشه مد نظر داشته باشید.

دکتر بهار حسن میرزایی – متخصص پزشکی ورزشی